Oświadczenie organizacji społecznych po wyborach parlamentarnych 2023

17 października Państwowa Komisja Wyborcza ogłosiła wyniki wyborów parlamentarnych. Zjednoczona Prawica z wynikiem 35% głosów nie uzyskała wystarczającego poparcia do dalszego sprawowania władzy. Większy mandat zaufania uzyskały trzy ugrupowania pozostające do tej pory w opozycji: KO, Trzecia Droga i Nowa Lewica, na które zagłosowało 54% wyborczyń i wyborców.

W wyborach udział wzięło 74% osób uprawnionych do głosowania, w tym niemal 70% ludzi młodych. Tak wysoka frekwencja nie tylko ustanowiła rekord w historii demokratycznej Polski, ale włączyła nas do czołówki 5 krajów europejskich o najwyższej frekwencji wyborczej. To wielki sukces społeczeństwa obywatelskiego i poważne zobowiązanie dla tych, którzy obejmą teraz władzę.

Zakończył się okres wielkiej mobilizacji społeczeństwa obywatelskiego wokół najważniejszego aktu demokracji parlamentarnej, jakim są wybory powszechne. Polki i Polacy potwierdzili swoje przywiązanie do demokracji, wolności i swobód obywatelskich, prawa do decydowania kto i jak w ich imieniu będzie rządził. Świadczy o tym nie tylko rekordowa frekwencja, ale i bezprecedensowe zaangażowanie dziesiątek organizacji społecznych i wielu tysięcy ludzi w  działania na rzecz równych, powszechnych i uczciwych wyborów, prowadzone w okresie przedwyborczym i w samym dniu wyborów.

Monitorowanie prawa i procesu wyborczego, sposobu organizacji wyborów, prowadzenia i finansowania kampanii przez komitety wyborcze, obserwacja oddawania i liczenia głosów, akcje edukacyjne i informacyjne, społeczne kampanie zachęcające do udziału w głosowaniu – wszystkie te działania są dowodem obywatelskiej dojrzałości i odpowiedzialności. Są też wyrazem skuteczności solidarnej współpracy organizacji społecznych.

Organizacje społeczne, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym, sformułowały i przedstawiły również ponadpartyjne, obywatelskie propozycje zmian prawnych i konkretnych polityk społecznych w obszarze przywracania praworządności, ochrony praw kobiet, mniejszości, osób z niepełnosprawnościami, klimatu i środowiska, oświaty, kultury, mediów publicznych, aktywności społecznej. Działanie to wypływało z poczucia odpowiedzialności za kształt i przyszłość polskiego państwa i integralność naszej wspólnoty. Pokazaliśmy, że mamy pomysł na Polskę, w której każda i każdy może czuć się u siebie i uczestniczyć w tworzeniu dotyczących go rozwiązań; że potrafimy zainspirować ugrupowania polityczne do dialogu i programowej debaty.

Wybory, jak wskazywaliśmy w publikowanych przez nas stanowiskach, apelach, analizach i raportach, zorganizowane i prowadzone były w sposób niezapewniający równych praw i możliwości wszystkim ugrupowaniom. Zjednoczona Prawica wprowadziła w ostatniej chwili zmiany dające jej przewagę wyborczą. Dla osiągnięcia politycznych korzyści zarządziła w dniu wyborów ogólnokrajowe referendum, będące w istocie plebiscytem poparcia dla jej polityk, narzędziem dyskredytowania konkurentów. Na niespotykaną w Polsce skalę wykorzystywała w kampanii instytucje i zasoby państwowe, w tym publiczne media, Pocztę Polską i spółki Skarbu Państwa na czele z Orlenem. Funkcjonariusze rządowi i polityczni nominaci nadużywali swojej pozycji do prowadzenia kampanii oraz atakowania i oczerniania politycznych oponentów.

Mimo tych wszystkich zabiegów zdecydowana większość Polek i Polaków opowiedziała się przeciw kontynuacji rządów Zjednoczonej Prawicy, obdarzając zaufaniem trzy ugrupowania opozycyjne. Wysoka frekwencja wyborcza nie przełożyła się na równie liczne uczestnictwo w zarządzonym w dniu wyborów ogólnopolskim referendum. 40% udział w referendum przesądził o niewiążącym charakterze jego wyników.

Przed nami okres formowania nowego parlamentu i tworzenia rządu. Jako organizacje społeczne działające na rzecz rozwoju demokracji, ochrony praw człowieka oraz budowy silnego społeczeństwa obywatelskiego oczekujemy, że większość parlamentarna i rząd utworzony przez zwycięskie ugrupowania będą realizować swoje wyborcze zapowiedzi i zobowiązania: przywracania praworządności, odbudowy demokratycznych struktur państwa, wprowadzania polityk służących rozwojowi kraju i sprawiedliwości społecznej oraz reform odpowiadających na cywilizacyjne wyzwania XXI wieku, w tym wyzwania klimatyczne, środowiskowe i demograficzne. Liczymy, że będą czynili to z poszanowaniem prawa oraz praw wszystkich osób, w tym praw kobiet, dzieci, mniejszości, osób narażonych na dyskryminację i wykluczenie, w zgodzie z Konstytucją, z troską o wszystkich mieszkańców i mieszkanki naszego kraju, również tych, którzy głosowali na inne ugrupowania lub nie poszli do wyborów.  

Wynik wyborów stawia przed organizacjami społeczeństwa obywatelskiego zadanie dalszej pracy na rzecz wzmacniania, zakorzeniania i odnowy demokracji, ochrony praworządności, promocji wartości europejskich, zwiększania aktywności obywatelskiej, szczególnie wśród ludzi młodych, którzy pokazali w dniu wyborów swoją wolę udziału w życiu publicznym i gotowość do konstruktywnej debaty. Musimy dać im głos i przestrzeń działania i wpływu na rzeczywistość społeczną i polityczną. Musimy też szukać dialogu i porozumienia z osobami o odmiennych poglądach, działać na rzecz budowy solidarności i wzajemnego zaufania, wzmacniania więzi społecznych, solidarnego stawiania czoła cywilizacyjnym wyzwaniom, odrodzenia wspólnoty.

Jako organizacje społeczeństwa obywatelskiego będziemy wskazywać błędy, nieprawidłowości i niedostatki publicznych polityk, domagać się ich naprawy i proponować możliwe rozwiązania. Będziemy monitorować działania władz publicznych i zarządzanych przez nie instytucji. Będziemy krytykować, protestować i interweniować, kiedy łamane będzie prawo, podważane zasady demokracji, odbierane lub ograniczane nasze obywatelskie prawa. Taka jest rola i zadanie niezależnego  społeczeństwa obywatelskiego, które tworzy fundament  silnej demokracji.

Dziękujemy wszystkim, którzy z nami działali i działają. Przed nami wybory samorządowe i wybory europejskie. Od nas również zależy, czy uda nam się wzmocnić polską samorządność i nasze miejsce i rolę w europejskiej wspólnocie.

1. Akcja Demokracja
2. Alliance4Europe
3. Amnesty International Polska
4. Dolnośląska Federacja Organizacji Pozarządowych 
5. Dziewuchy Austria 
6. Edukacja w Działaniu
7. Edukacyjna Fundacja im. Romana Czerneckiego
8. Forum Darczyńców w Polsce
9. Fundacja Civis Polonus
10. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi
11. Fundacja CultureLab (Mapuj Pomoc)
12. Fundacja dla Polski | Fundusz Obywatelski im. Henryka Wujca 
13. Fundacja EduTank 
14. Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości 
15. Fundacja Feminoteka
16. Fundacja Greenmind 
17. Fundacja im. Stefana Batorego 
18. Federacja Konsumentów
19. Fundacja Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych 
20. Fundacji Kultura Liberalna
21. Fundacja Lasy i Obywatele 
22. Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny FEDERA
23. Fundacja na rzecz Praw Ucznia
24. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana 
25. Fundacja OFF school 
26. Fundacja ONI
27. Fundacja Ośrodka KARTA 
28. Fundacja Panoptykon 
29. Fundacja Pole Dialogu
30. Fundację Polska Gościnność / Chlebem i Solą.
31. Fundacja Przestrzeń dla edukacji
32. Fundacja Res Publica
33. Fundacja Rodzić po Ludzku 
34. Fundacja Rozwój TAK – Odkrywki NIE
35. Fundacja Stocznia 
36. Fundacja Szkoła Liderów im. Z. Pełczyńskiego
37. Fundacja Szkoły w Chmurze
38. Fundacja Teach for Poland
39. Fundacja Varia Posnania 
40. Fundacja Widzialne 
41. Fundacja Wolności
42. Fundacja “Wolne Sądy”
43. Helsińska Fundacja Praw Człowieka 
44. Inicjatywa “Nasz Rzecznik” 
45. Inicjatywa obywatelska “Chcemy całego życia!”
46. Inicjatywa Wiosna Bez Barier
47. Inicjatywa „Wolna Szkoła”
48. Inicjatywa Wschód
49. Instytut Spraw Publicznych 
50. Instytut Prawa i Społeczeństwa INPRIS
51. Instytut Bezpieczeństwa Społecznego
52. Kampania Przeciw Homofobii
53. Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie
54. Koalicja Klimatyczna
55. Komitet Obrony Demokracji
56. Konsorcjum Migracyjne 
57. Krajowe Forum Oświaty Niepublicznej
58. Krytyka Polityczna (Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego) 
59. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych OFOP
60. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie “Niebieska Linia” Instytut Psychologii Zdrowia PTP
61. Ogólnopolski Strajk Kobiet 
62. Ośrodek Działań Ekologicznych “Źródła” 
63. Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii
64. Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
65. Polska Fundacja im. Roberta Schumana  
66. Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka 
67. Protest z Wykrzyknikiem
68. Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji
69. Ruch społeczny NIE dla chaosu w szkole
70. SOS dla Edukacji
71. Sieć Obywatelska Watchdog Polska 
72. Stowarzyszenie BoMiasto 
73. Stowarzyszenie dO!PAmina lab 
74. Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
75. Stowarzyszenie Inicjatywa Kobiety Piaseczno 
76. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
77. Stowarzyszenie Prokuratorów Lex Super Omnia
78. Stowarzyszenie Tkalnia 
79. Społeczne Towarzystwo Oświatowe STO 
80. Stowarzyszenie Umarłych Statutów
81. Wałbrzyska Rada Kobiet 
82. Wielkopolska Rada Koordynacyjna Związek Organizacji Pozarządowych
83. Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych (WRZOS)
84. Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych
85. Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć